Πεσόα, Φερνάντο

(Pessoa, Λισαβόνα 1888 – 935). Πορτογάλος ποιητής. Είναι χωρίς αμφιβολία η πιο πολυσύνθετη μορφή της λογοτεχνίας του 20ού αι. στην Πορτογαλία. Έμεινε ορφανός από πατέρα στα πέντε του χρόνια και εγκαταστάθηκε με τη μητέρα του και τον πατριό του στη νότια Αφρική, στο Ντάρμπαν, όπου σπούδασε. Όταν επέστρεψε στη Λισαβόνα, αφιερώθηκε στη μελέτη της φιλοσοφίας και υπέστη κυρίως την επίδραση του Σοπενχάουερ και του Νίτσε. Φύση κλειστή και μοναχική έζησε ταπεινά και αθόρυβα, αλλά συγχρόνως πνεύμα ανήσυχο, ανοιχτό στα νέα αισθητικά συνθήματα, εισήγαγε στη χώρα του τα σύγχρονα λογοτεχνικά ευρωπαϊκά ρεύματα: σ’ αυτόν οφείλεται και η διάδοση στην Πορτογαλία της νέας αισθητικής αντίληψης, του μοντερνισμού. Συνεργάστηκε στις σπουδαιότερες επιθεωρήσεις και το 1917 δημοσίευσε το φουτουριστικό μανιφέστο Τελεσίγραφο, το 1918 τον Αντίνοο και τα 35 Σονέτα, στα αγγλικά, το 1934 το Μήνυμα, ποίημα επικό, στο οποίο ο Π. εξυμνεί τους εθνικούς ήρωες και προφητεύει το νέο μεγαλείο της πατρίδας του. Το υπόλοιπο έργο του συγκεντρώθηκε και εκδόθηκε μετά το θάνατό του. Η εμφάνιση των ετερωνύμων του (Αλμπέρτο Καέιρο, Ρικάρντο Ρέσι, Αλβάρο Κάμπος) αρχίζει από το 1914. Σ’ αυτά τα φανταστικά πρόσωπα, που τα έβλεπε ως προσωπικότητες απόλυτα διαφορετικές από τη δική του, ο Π. απέδιδε μεταπλασμένες σε στίχους, τις διχασμένες και αντικειμενικοποιημένες στο έπακρο συγκινήσεις του· κι αυτό, όχι τόσο γιατί του άρεσε η προσποίηση, η παραποίηση της αλήθειας, όσο από ανάγκη να δώσει διέξοδο στις πιο τυραννικές αντιφάσεις του πνεύματος του, σε μια ποίηση που είναι η ακραία έκφραση του ντεκανταντισμού. Υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχει απλή και άμεση ειλικρίνεια, ο Π. την κυνηγά με άγχος, μέσα στη διαλεκτική εξέλιξη των αντιφατικών προσωπικοτήτων των ετερωνύμων του, σ’ έναν αέναο δυαδισμό μεταξύ ζωής και πνεύματος, μεταξύ αγνωστικισμού και δίψας για το απόλυτο, που καθρεφτίζουν ζωηρά την πνευματική κρίση μιας εποχής.